
Αγία Σοφία Λαγκάδας

Ο κοιμητηριακός ναός της Αγίας Σοφίας βρίσκεται στις δυτικές παρυφές του οικισμού της Λαγκάδας, δίπλα στον παλιό λιθόστρωτο δρόμο που συνέδεε τη Λαγκάδα με το Κουτήφαρι. Πρόκειται για μονόχωρο δρομικό ναό, στον οποίο αναγνωρίζονται δύο τουλάχιστον οικοδομικές φάσεις. Στην α΄ φάση ανήκει το ανατολικό καμαροσκέπαστο τμήμα με την ημικυκλική αψίδα, κτισμένο με λαξευτούς πωρόλιθους. Στα τέλη του 13ου αιώνα ο ναός επεκτάθηκε προς τα δυτικά. Η προσθήκη, κτισμένη από ημίεργους και αργούς λίθους με τεμάχια πλίνθων, καλύπτεται με δύο φουρνικά, διατεταγμένα κατά τον διαμήκη άξονα, στοιχείο σπάνιο στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της περιοχής. Ο κεραμοπλαστικός διάκοσμος περιορίζεται σε οδοντωτές ταινίες και απλά κοσμήματα στα θηραία ανοίγματα.
Στην β΄ φάση ανήκει και το τοξωτό δίλοβο κωδωνοστάσιο στα δυτικά, κατασκευασμένο κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής με πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Οι τοιχογραφίες που σώζονται στο δυτικό τμήμα του ναού χρονολογούνται στο α΄ μισό του 14ου αιώνα. Κατά τις εργασίες αποκατάστασης αποκαλύφθηκαν σπαράγματα δύο στρωμάτων ζωγραφικής στον ημικύλινδρο της αψίδας. Διακρίνονται από αρχαϊκό και συντηρητικό πνεύμα, ωστόσο αφομοιώνουν και νεωτερικά στοιχεία του 14ου αιώνα.