
Ναός Ζωοδόχου Πηγής Σαμαρίνας

Ο ναός της Ζωοδόχoυ Πηγής Σαμαρίνας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Πελοποννήσου. Βρίσκεται σε μια κοιλάδα μεταξύ των χωριών Καλογερόραχη και Ελληνοεκκλησιά (Σάμαρι), σε μικρή απόσταση από την κωμόπολη της Ανδρούσας. Πρόκειται για δικιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένη ναό με τρούλο, με τρεις προέξεχουσες αψίδες στα ανατολικά, τρίπλευρες εξωτερικά. Είναι κτισμένος κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής, με ποικίλα κεραμοπλαστικά διακοσμητικά θέματα, τα οποία δημιουργούν ένα σύνολο υψηλής τέχνης και αισθητικής. Ο ναός χρονολογείται στον όψιμο 12ο αι.
Οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού σώζονται αποσπασματικά και ανήκουν στην ακαδημαϊκή τάση της υστεροκομνήνειας ζωγραφικής του τέλους του 12ου αι. Η χρονολόγηση των δυσδιάκριτων τοιχογραφιών του νάρθηκα παραμένει προβληματική. Τα εξαιρετικά γλυπτά του τέμπλου χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 12ου αι. και αποδίδονται στο φημισμένο «εργαστήριο της Σαμαρίνας», έργα του οποίου εντοπίζονται στη Λακωνία και την Αρκαδία. Δυτικά και βόρεια της εκκλησίας σώζονται κτηριακά κατάλοιπα από πτέρυγες κελιών καθώς και μια καμαροσκέπαστη δεξαμενή βυζαντινών χρόνων, στοιχεία που υποδηλώνουν την ύπαρξη μονής, για την ιστορία της οποίας δεν διαθέτουμε καμία μαρτυρία.